Bloomberg: Πόσο ρεαλιστικό είναι να αναμένει η Δύση την άνευ όρων παράδοση του Πούτιν;
1 min read
Ο στόχος μιας άνευ όρων παράδοσης του Πούτιν και ο ρεαλισμός
Του Ian Buruma
Τίποτε δεν δημιουργεί μεγαλύτερη σύγχυση απ’ ό,τι ο πόλεμος. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε ότι “η διπλωματία οδηγεί σε ειρήνη και η ειρήνη είναι επιθυμητή για κάθε άνθρωπο”. Ωστόσο, οι Ουκρανοί αξιωματούχοι κατήγγειλαν μανιωδώς τις προτάσεις – πιο πρόσφατα εκείνη από τον 99χρονο πρώην υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ – να συμβιβαστούν με την επιστροφή στο status quo ante, αφήνοντας στον Βλαντιμίρ Πούτιν τον έλεγχο ορισμένων τμημάτων της ουκρανικής επικράτειας.
Η Ουκρανία “δεν ανταλλάσσει την κυριαρχία της με κάποιον που θα της γεμίζει το πορτοφόλι”, δήλωσε εξαγριωμένος ένας κορυφαίος σύμβουλος του Ζελένσκι. Ο ίδιος ο Ουκρανός ηγέτης πρότεινε στους Αμερικανούς οι οποίοι αντιτάχθηκαν στην υποστήριξη της χώρας του “να αρχίσουν να διαβάζουν κάποια απομνημονεύματα από την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου”, σημειώνοντας ότι κάθε κατευνασμός του Πούτιν το μόνο που θα έκανε θα ήταν να τον ενθαρρύνει να εισβάλει σε περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Νωπές μνήμες
Στην πραγματικότητα, οι μνήμες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι πολύ νωπές σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο. Για αρκετούς Βρετανούς και Αμερικανούς, εκείνο που φαίνεται σαν ένας δίκαιος πόλεμος στην Ουκρανία φέρνει αναμνήσεις από τις καλύτερες ημέρες των χωρών τους.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον θα ήθελε πολύ να θεωρείται ο Ουίνστον Τσόρτσιλ της εποχής μας. Μερικές από τις λιγότερο “διπλωματικές” δηλώσεις του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν απηχούν την άποψη ότι μόνο η ολοκληρωτική ήττα του Πούτιν θα τον αποτρέψει από το να ξεκινήσει περαιτέρω στρατιωτικές περιπέτειες. Το τι συνιστά ολοκληρωτική ήττα παραμένει μάλλον ασαφές.
Εν τω μεταξύ, όσοι εξακολουθούν να προσπαθούν να βρουν χώρο για διπλωματία καταγγέλλονται τάχιστα ως δειλοί κατευναστές. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δέχεται περιπαικτικά σχόλια επειδή προσπάθησε να λογικέψει τον Πούτιν μιλώντας μαζί του, ενώ ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς έχει επικριθεί ότι επιβράδυνε την πλήρη απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η ιδέα ότι ο Πούτιν είναι η μετενσάρκωση του Αδόλφου Χίτλερ είναι, ωστόσο, απλώς μια κατοπτρική εικόνα της προπαγάνδας του Πούτιν ότι η Ρωσία “πολεμά τους ναζί” στην Ουκρανία. Ο τρέχων πόλεμος, αν και αρκετά τρομακτικός, δεν είναι ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Και το αίτημα των Συμμάχων το 1945 για άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας και της Ιαπωνίας, είναι το λάθος μοντέλο προς εφαρμογή στην Ουκρανία.
Ακόμη και τότε, αυτό το αίτημα αμφισβητείτο. Οι Βρετανοί και ορισμένοι Αμερικανοί ήθελαν να παραχωρήσουν στους Ιάπωνες ορισμένους όρους, όπως η διατήρηση του αυτοκράτορα τους – μια δέσμευση που θα μπορούσε να είχε τελειώσει νωρίτερα τον πόλεμο και να είχε σώσει αμέτρητες ζωές. Τα γεράκια σε αυτό το θέμα ήταν συχνά Δημοκρατικοί που πίστευαν ότι μόνο μια ολοκληρωτική παράδοση των Ιαπώνων θα επέτρεπε στους Συμμάχους να εγκαταστήσουν μια δημοκρατία στο Τόκιο.
Το ότι αυτή η διαδικασία πράγματι έλαβε χώρα και η Ιαπωνία, όπως και η Δυτική Γερμανία, έγιναν δημοκρατίες και πιστοί σύμμαχοι των ΗΠΑ, ενίσχυσε την πεποίθηση ορισμένων Αμερικανών πολλά χρόνια αργότερα ότι το ίδιο πράγμα θα μπορούσε να επιτευχθεί στο Αφγανιστάν, το Ιράκ – και ίσως τώρα στη Ρωσία.
Συνθήκες
Ωστόσο, οι συνθήκες σήμερα είναι πολύ διαφορετικές. Το 1945, οι συμμαχικές δυνάμεις βρίσκονταν στα πρόθυρα του να νικήσουν τους εντελώς κατεστραμμένους εχθρούς τους. Όσο αδύναμες κι αν φαίνονται οι ένοπλες δυνάμεις της, η Ρωσία απέχει πολύ σήμερα από το να είναι κατεστραμμένη. Και η Ουκρανία, όσο γενναίοι κι αν είναι οι στρατιώτες της και αποτελεσματικά τα δυτικά όπλα που λαμβάνει, απέχει πολύ από το να κυριαρχεί στο πεδίο της μάχης. Καμία πλευρά δεν είναι σε θέση να απαιτήσει άνευ όρων παράδοση της άλλης.
Η ιδέα ότι μια ήττα του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία θα οδηγούσε σε δημοκρατικό μετασχηματισμό στη Ρωσία είναι εξίσου παρατραβηγμένη. Τίποτε δεν είναι αδύνατο, φυσικά. Ωστόσο οι συνθήκες στη Ρωσία του Πούτιν δεν μοιάζουν καθόλου με εκείνες στη Γερμανία και την Ιαπωνία μετά την κατάρρευσή τους.
Και οι δύο χώρες το 1945 καταλήφθηκαν από τους Συμμάχους, οι οποίοι βοήθησαν τους Γερμανούς και τους Ιάπωνες να αποκαταστήσουν δημοκρατικούς θεσμούς που υπήρχαν προηγουμένως. Αυτό δεν ίσχυσε, φυσικά, για τις περιοχές που κατέλαβε ο σοβιετικός Κόκκινος Στρατός. Σήμερα, δεν υπάρχει περίπτωση να καταληφθεί η Ρωσία. Και μια ταπεινωμένη Ρωσία δύσκολα θα γίνει φιλελεύθερη στο εγγύς μέλλον.
Διαπραγματεύσεις και συμβιβασμοί
Η ουκρανική απαίτηση να αποσύρει η Ρωσία όλα τα στρατεύματά της από το ουκρανικό έδαφος είναι μια απολύτως θεμιτή θέση. Αλλά είναι θέση, όχι τελεσίγραφο. Συμβιβασμοί μπορούν και πρέπει να επιτευχθούν μόλις ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις.
Αυτό μπορεί να σημαίνει η Ουκρανία να συμφωνήσει να μην γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Ή η Ρωσία να διατηρήσει κάποιον έλεγχο στο Ντονμπάς ή την Κριμαία. Όπως τόνισε ο Βρετανός δημοσιογράφος και ιστορικός Neal Ascherson, η εδαφική ακεραιότητα και η εθνική κυριαρχία δεν πρέπει να συγχέονται. Πολλές χώρες έχουν χάσει εδάφη μετά από πολέμους χωρίς να απωλέσουν την εθνική τους ανεξαρτησία.
Οι συμβιβασμοί σίγουρα μπορεί να αποδεχθούν επικίνδυνοι. Ο Ζελένσκι θα ήταν ευάλωτος σε εθνικιστικές επιθέσεις εντός Ουκρανίας εάν παρέδιδε οποιοδήποτε τμήμα εδάφους. Είναι στο χέρι το δικό του και της κυβέρνησής του, ωστόσο, να αποφασίσουν ποιους κινδύνους αξίζει να αναλάβουν για χάρη του τερματισμού ενός πολέμου που καταστρέφει τη χώρα τους. Το επιχείρημα ότι καμία παραχώρηση δεν είναι αποδεκτή και ότι οτιδήποτε άλλο εκτός από την πτώση του Πούτιν θα ήταν ήττα για τη δημοκρατία δεν είναι χρήσιμο. Η Ουκρανία δεν είναι ένα πιόνι σε έναν παγκόσμιο πόλεμο μεταξύ καλού και κακού.
Είναι απαραίτητο να βοηθήσουμε την Ουκρανία να αντισταθεί σε μια βάναυση εισβολή. Το να δώσουμε στους Ουκρανούς τα μέσα να το κάνουν είναι μια αξιόλογη και αξιέπαινη προσπάθεια. Θα πρέπει να βρίσκονται στην ισχυρότερη δυνατή θέση όταν θα χρειαστεί να διαπραγματευτούν. Δεν είναι όμως δουλειά ημών εκτός Ουκρανίας να καθορίσουμε ποια θα πρέπει να είναι η τελική έκβαση της σύγκρουσης που θα αποδεχθούν οι Ουκρανοί.
capital.gr
