Πιο κοντά από όσο γνωρίζαμε βρέθηκε ο πλανήτης σε πυρηνικό πόλεμο το 1962 – Νέα στοιχεία στο φως

Πώς αποτράπηκε την τελευταία στιγμή μια μοιραία κλιμάκωση ανοιχτά της Κούβας πριν 60 έτη

Εξήντα χρόνια ακριβώς συμπληρώνονται σήμερα, Πέμπτη, από την ημέρα που ο κόσμος έφτασε πιο κοντά από ποτέ σε πυρηνικό πόλεμο, κατά την λεγόμενη Κρίση στον Κόλπο των Χοίρων στην Κούβα το 1962. Φαίνεται μάλιστα ότι έφτασε και ακόμη πιο κοντά από ό,τι γνωρίζαμε μέχρι τώρα.

Νέα στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας δείχνουν ότι ο κυβερνήτης ενός πυρηνικά εξοπλισμένου σοβιετικού υποβρυχίου πανικοβλήθηκε και έφτασε κοντά στην εκτόξευση πυρηνικής τορπίλης κατά τη διάρκεια της κουβανικής πυραυλικής κρίσης, αφού μπερδεύτηκε και αποπροσανατολίστηκε από τις επιθετικές τακτικές των ΗΠΑ, σύμφωνα με προσφάτως μεταφρασμένα έγγραφα.

Πολλοί πυρηνικοί ιστορικοί συμφωνούν ότι η 27η Οκτωβρίου 1962, γνωστή ως «Μαύρο Σάββατο», έφερε τον κόσμο στα πρόθυρα πυρηνικής καταστροφής, καθώς οι αμερικανικές δυνάμεις επέβαλαν αποκλεισμό της Κούβας για να σταματήσουν τις παραδόσεις σοβιετικών πυραύλων. Την ίδια μέρα ένα κατασκοπευτικό αεροπλάνο U-2 καταρρίφθηκε πάνω από το νησί και ένα άλλο χάθηκε πάνω από τη Σιβηρία όταν ο πιλότος έχασε το δρόμο του.

Έξι δεκαετίες μετά την «πιο επικίνδυνη ημέρα του κόσμου», η αποκάλυψη της περασμένης εβδομάδας ότι ρωσικό πολεμικό αεροσκάφος εκτόξευσε πύραυλο κοντά σε ένα βρετανικό αεροσκάφος παρακολούθησης Rivet Joint πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, ενέτεινε για άλλη μια φορά τις ανησυχίες ότι τυχόν λάθος υπολογισμός ή ατύχημα θα μπορούσε να προκαλέσει σήμερα ανεξέλεγκτη κλιμάκωση.

Τον Οκτώβριο του 1962, οι ΗΠΑ έστειλαν τις ανθυποβρυχιακές δυνάμεις τους για να κυνηγήσουν σοβιετικά υποβρύχια που προσπαθούσαν να γλιστρήσουν μέσα από τον αποκλεισμό που επιβλήθηκε στην Κούβα. Η πιο επικίνδυνη στιγμή ήρθε όταν ένα από αυτά τα υποβρύχια, το B-59, αναγκάστηκε να βγει στην επιφάνεια αργά το βράδυ στη Θάλασσα των Σαργασσών για να επαναφορτίσει τις μπαταρίες του, ώσπου βρέθηκε περικυκλωμένο από αμερικανικά αντιτορπιλικά και ανθυποβρυχιακά αεροπλάνα που έκαναν κύκλους από πάνω.

Σε πρόσφατα μεταφρασμένη αφήγηση ενός από τους ανώτερους αξιωματικούς στο πλοίο, ο πλοίαρχος Β’ Τάξεως Βασίλι Αρχίποφ, περιέγραψε τη σκηνή: «Υπήρχαν υπερπτήσεις με αεροπλάνα μόλις 20-30 μέτρα πάνω από τον πύργο του υποβρυχίου, χρήση ισχυρών προβολέων, πυρά από αυτόματα κανόνια (πάνω από 300 οβίδες), βόμβες βυθού, μανούβρες μπροστά από το υποβρύχιο από πλοιάρια σε επικίνδυνα μικρή απόσταση, στοχεύοντας με όπλα το υποβρύχιο κλπ.», θυμάται ο Αρχίποφ, αρχηγός του επιτελείου της 69ης ταξιαρχίας υποβρυχίων.

Στον απολογισμό του, που δόθηκε για πρώτη φορά το 1997 αλλά δημοσιεύτηκε τώρα για πρώτη φορά στα αγγλικά από το Αρχείο Εθνικής Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο George Washington, ο κυβερνήτης του υποβρυχίου, Βαλεντίν Σαβίτσκι, έχασε την ψυχραιμία του.

Ο Αρχίποφ είπε ότι ένα από τα αμερικανικά αεροπλάνα «άναψε ισχυρούς προβολείς και τύφλωσε τους ανθρώπους στη γέφυρα, έτσι ώστε να πονούν τα μάτια τους. Ήταν ένα σοκ», είπε. «Ο κυβερνήτης φυσικά δεν μπορούσε να δώσει καμία εντολή, δεν μπορούσε καν να καταλάβει τι συνέβαινε».

Πεπεισμένος ότι ο πόλεμος ξεκίνησε

Ο κίνδυνος ήταν μεγάλος, πρόσθεσε ο Αρχίποφ: «Ο διοικητής θα μπορούσε ενστικτωδώς, χωρίς σκέψη, να είχε διατάξει μια “κατάδυση έκτακτης ανάγκης”. Στη συνέχεια, μετά τη βύθιση, το ερώτημα αν το αεροπλάνο πυροβολούσε το υποβρύχιο ή γύρω από αυτό δεν θα απασχολήσει κανέναν. Έτσι είναι ο πόλεμος».

Στον απολογισμό του, ο Αρχίποφ υποβάθμισε τον δικό του ρόλο και το πόσο κοντά έφτασε ο διοικητής του υποβρυχίου B-59, Σαβίτσκι, στην εκτόξευση της τορπίλης του υποβρυχίου με πυρηνική κεφαλή. Ωστόσο, η Σβετλάνα Σαβράνσκαγια, διευθύντρια των ρωσικών προγραμμάτων του Αρχείου Εθνικής Ασφάλειας, πήρε συνέντευξη από έναν άλλο διοικητή υποβρυχίων από την ίδια ταξιαρχία, τον Ριούρικ Κετόφ, ο οποίος είπε ότι ο Σαβίτσκι ήταν πεπεισμένος ότι δέχονταν επίθεση και ότι ο πόλεμος με τις ΗΠΑ είχε ξεκινήσει.

Ο κυβερνήτης πανικοβλήθηκε, ζητώντας μια «επείγουσα κατάδυση» και να προετοιμαστεί η νούμερο 1 τορπίλη με την πυρηνική κεφαλή. Ωστόσο, επειδή ο αξιωματικός διαβιβάσεων στεκόταν μπροστά του, ο Σαβίτσκι δεν μπόρεσε αμέσως να κατέβει από τη στενή σκάλα του πύργου συνεννόησης και κατά τη διάρκεια αυτών των λίγων στιγμών δισταγμού, ο Αρχίποφ συνειδητοποίησε ότι οι δυνάμεις των ΗΠΑ έδιναν σήμα αντί να επιτεθούν, και σκοπίμως πυροβολούσαν μακριά από το υποβρύχιο.

«Φώναξε τον Σαβίτσκι και είπε: “Ηρέμησε, κοίτα ότι κάνουν σήμα, δεν επιτίθενται, ας απαντήσουμε στο σήμα.” Ο Σαβίτσκι γύρισε πίσω, είδε την κατάσταση, διέταξε τον αξιωματικό σηματοδότησης να δώσει απαντητικό σήμα», είπε η Σαβράνσκαγια. Πρόσθεσε ότι δύο άλλοι αξιωματικοί θα έπρεπε να επιβεβαιώσουν οποιαδήποτε διαταγή από τον Σαβίτσκι πριν εκτοξευθεί πυρηνική τορπίλη.

Το περιστατικό με το B-59 ήταν μόνο ένα από μια σειρά κρίσεων εκείνης της ημέρας. Ένα U-2 χάθηκε πάνω από τη Σιβηρία όταν ο πιλότος έχασε τον προσανατολισμό του, τυφλώθηκε από το Βόρειο Σέλας και παραπλανήθηκε από δυσλειτουργία της πυξίδας κοντά στον Βόρειο Πόλο.

Μερικά αεροσκάφη αναχαίτισης F-102 έσπευσαν για να προστατεύσουν το U-2, αλλά οι αρχηγοί του επιτελείου που έδωσαν την εντολή για την εκτόξευση τους δεν γνώριζαν ότι είχαν οπλιστεί με πυρηνικούς πυραύλους, όπως προβλεπόταν όταν το επίπεδο συναγερμού ανέβηκε σε Defcon 2.

Λίγα λεπτά αργότερα, οι επικεφαλής άκουσαν ότι ένα άλλο U-2 είχε καταρριφθεί πάνω από την Κούβα και υπέθεσαν ότι επρόκειτο για σκόπιμη κλιμάκωση από τη Μόσχα. Μάλιστα, η διαταγή είχε δοθεί ανεξάρτητα από δύο Σοβιετικούς στρατηγούς στην Κούβα.

Οι αρχηγοί αγνοούσαν επίσης ότι υπήρχαν 80 πυρηνικές κεφαλές στους πυραύλους ήδη στην Κούβα, όταν έδωσαν τη σύστασή τους να πραγματοποιήσουν οι ΗΠΑ αεροπορικές επιδρομές και στη συνέχεια εισβολή στην Κούβα.

Παρέμβαση Κένεντι

Η σύσταση απορρίφθηκε από τον πρόεδρο Τζον Κένεντι, καθώς οι διαπραγματεύσεις με σοβιετικούς εκπροσώπους, μερικοί από τους οποίους σε κινέζικο εστιατόριο της Ουάσιγκτον, σημειώνονταν πρόοδος, οδηγώντας τελικά στην απόσυρση των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα, ενώ οι αμερικανικοί πύραυλοι αποσύρθηκαν από την Τουρκία.

Ο Τομ Κολίνα, διευθυντής πολιτικής στο Ploughshares Fund, μια οργάνωση υπέρ του αφοπλισμού, είπε ότι το Μαύρο Σάββατο «μάς υπενθυμίζει ότι ο λόγος που έχουμε αποφύγει τέτοια πράγματα στο παρελθόν είναι κυρίως η τύχη».

Ο ίδιος τόνισε ότι ο κίνδυνος της καταστροφής θα παραμείνει όσο τα πυρηνικά όπλα αποτελούν μέρος της στρατιωτικής εξίσωσης. «Το μάθημα που θα έπρεπε να έχουμε μάθει το 1962 είναι ότι οι άνθρωποι είναι λανθασμένοι και δεν πρέπει να συνδυάζουμε τις κρίσεις με τους λανθασμένους ανθρώπους με τα πυρηνικά όπλα», είπε ο κ. Κολίνα. «Ωστόσο να που πλησιάζουμε προς τα εκεί πάλι», προειδοποίησε.

Πηγή: The Guardian, Καθημερινή

Δημοσίευση στα Social Media