Μαρτυρία για τους ήρωες του αλβανικού μετώπου: Ο παππούς μου έμεινε άταφος!

«Ο πατέρας μου ήταν μόλις έξι χρόνων όταν ο παππούς μου έφυγε για το μέτωπο. Οι Ιταλοί μάς είχαν κηρύξει τον πόλεμο. Δεν τον ξαναείδε ζωντανό… Σκοτώθηκε στο Επος του ’40 και έμεινε άταφος…», είπε στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ο βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης της Ενωσης Κεντρώων, Γιάννης Σαρίδης, αναφερόμενος στο θάνατο του συνονόματου παππού του. Παρακολουθεί από κοντά τις εργασίες εκταφής των 600 και πλέον πεσόντων στον ομαδικό τάφο στα Στενά της Κλεισούρας Αλβανίας, ελπίζοντας ότι ίσως βρεθούν τα οστά του ήρωα προγόνου του.

Ιστορικό

Ο Ιωάννης Σαρίδης είχε γεννηθεί το 1905 στους Ευζώνους Κιλκίς. Είχε παντρευτεί την εκλεκτή της καρδιάς του, Σάια, με την οποία το 1934 είχαν αποκτήσει έναν γιο, τον Γιώργο. Οταν ξέσπασε ο πόλεμος, ο Ιωάννης Σαρίδης και ο αδελφός του, Φύκος, έφυγαν για το μέτωπο. Σκοτώθηκαν και οι δύο. Ο Ιωάννης παραμένει ένας από τους 7.976 άταφους ήρωες του Επους, ενώ ο Φύκος θάφτηκε στους Ευζώνους.

«Ηταν δύσκολα χρόνια για τον πατέρα μου. Εχασε το δικό του πατέρα στον πόλεμο και σε έξι μήνες πέθανε από παθολογικά αίτια και η μητέρα του. Μεγάλωσε ορφανός και αναγκάστηκε να μετακομίζει κάθε έξι μήνες από συγγενή σε συγγενή», πρόσθεσε ο κ. Σαρίδης.

Ξεκίνησαν οι εργασίες εκταφής των 600 και πλέον πεσόντων από τον ομαδικό τάφο στα Στενά της Κλεισούρας.

Ομολογεί πως παρακολουθεί στενά τη διαδικασία της εκταφής, αλλά δεν έχει πει το παραμικρό στον πατέρα του. «Αν βρεθούν τα οστά του παππού μου, θα είναι μία ιδιαίτερη τιμή και στιγμή για μένα. Αισθάνομαι τόση περηφάνια για αυτόν. Ομως, μεγαλύτερη χαρά θα πάρει ο πατέρας μου και γιος του. Σήμερα, είναι 84 ετών, με πολλά προβλήματα υγείας. Δεν θέλω να του δημιουργήσω ελπίδες ή προσδοκίες, αλλά αν υπάρξουν θετικά μηνύματα, είμαι σίγουρος ότι θα χαρεί παρά πολύ. Μακάρι αυτό να γίνει σε χρόνο που θα είναι στη ζωή. Σίγουρα θα θελήσουμε να πάμε στον τάφο του», πρόσθεσε ο βουλευτής της Ενωσης Κεντρώων.

Οι απώλειες

Σύμφωνα με τα αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, από την έναρξη του πολέμου και μέχρι τις 28 Απριλίου 1941 οι απώλειες -φονευθέντες και εξαφανισθέντες- στο αλβανικό μέτωπο έφτασαν τους 13.936 αξιωματικούς και οπλίτες. Από το σύνολο των νεκρών στις επιχειρήσεις εναντίον των Ιταλών, οι 7.796 έμειναν στην Αλβανία, θαμμένοι ή άταφοι, ενώ 5.960 ετάφησαν σε νεκροταφεία εντός του ελληνικού εδάφους. Από τη μελέτη των αρχείων, όπως επισημαίνει ο εν αποστρατεία ακόλουθος, σε συνδυασμό με τη διασταύρωση πληροφοριών, προφορικών και καταγεγραμμένων σε προσωπικά ημερολόγια πολεμιστών, προέκυψαν συγκεκριμένα στοιχεία, ότι είχαν οργανωθεί στρατιωτικά νεκροταφεία στις περιοχές Ντραγκότι, Δέλβινο, Βόδινο, Χειμάρα, Ερσέκα, Ντεβόλ, Βουλιαράτες, Πόγραδετς, Πρεμετή, Κλεισούρα, Κορυτσά, Μπογάζι, Ροντόνι, Μοράβα, Κυπαρό, Πλατυβούνι, Γκόλικο, Τρεμπεσίνα, Πούντα Νόρνε, Σκουτάρα και άλλες περιοχές.

Εκταφή

Μετά από πολλά χρόνια διαλόγου, επαφών και διαβουλεύσεων με την αλβανική πλευρά, ξεκίνησαν τη Δευτέρα οι εργασίες εκταφής των 600 και πλέον πεσόντων στον ομαδικό τάφο στα Στενά της Κλεισούρας. Εκεί ήταν ο επίτιμος πρόεδρος της Ενωσης Συγγενών Πεσόντων κατά το Επος 1940-41, Γιώργος Σούρλας.

Στο χωριό Βουλιαράτι Αργυροκάστρου υπάρχει το μοναδικό ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο στην Αλβανία με αναγνωρισμένους πεσόντες του 1940-41.

«Δεν πράξαμε αυτά που επιτάσσει η ιστορική μας κληρονομιά, που μας δίδαξαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας, με το νεκρούς θάπτειν, νεκρόν μη υβρίζειν, αναλωθήκαμε σε εορτασμούς, πανηγυρισμούς και επετειακές εκδηλώσεις της 28ης Οκτωβρίου με τους ήρωές μας 77 ολόκληρα χρόνια εγκαταλειμμένους, ξεσκέπαστους στα βουνά και στα λαγκάδια της Βορείου Ηπείρου, στους τόπους θυσίας και μαρτυρίου. Το καθήκον μας δεν εκπληρώνεται μόνο με την ταφή των πεσόντων, αλλά με τη συνεχή προσπάθεια για την ανταπόκριση στις προσδοκίες τους για την πατρίδα. Ας τους διαβεβαιώσουμε ότι θα αγωνιστούμε για μια πατρίδα ελεύθερη και περήφανη», δήλωσε. Σύμφωνα με τον ίδιο, η επιχείρηση τελεί υπό την επιτήρηση των υπουργείων Εθνικής Αμύνης και Εξωτερικών και πραγματοποιείται μέσω διακρατικής 15μελούς επιτροπής.

Μέσω DNA

«Οταν βρίσκονται οστά, λαμβάνεται δείγμα DNA, το οποίο στη συνέχεια θα συγκριθεί με δείγματα που έχουν ληφθεί από υποψήφιους συγγενείς στην Ελλάδα. Τα οστά μεταφέρονται στην Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Κλεισούρας, όπου θα φυλάσσονται. Μετά από σχεδόν οκτώ δεκαετίες όλοι αντιλαμβάνονται ότι υπάρχουν περιορισμένες πιθανότητες να βρει κάποια οικογένεια τον πρόγονό της που είχε σκοτωθεί στο Επος του ’40. Ωστόσο, εμείς πρέπει να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια για το καλύτερο. Εστω και η δημιουργία κανονικών στρατιωτικών νεκροταφείων θα αποτελέσει μία ηθική ικανοποίηση», τόνισε.

Στόχος ζωής για τον ιστορικό-ερευνητή Αγαθοκλή Παναγούλια, η ταυτοποίηση και η ταφή σε στρατιωτικά νεκροταφεία των Ελλήνων πεσόντων του αλβανικού μετώπου.

Στρατιωτικό νεκροταφείο με αναγνωρισμένους πεσόντες στο Βουλιαράτι

Κατά καιρούς, πολλά οστά Ελλήνων στρατιωτών έχουν βρεθεί θαμμένα σε κάμπους και λαγκάδια της Αλβανίας. Για τον ιστορικό-ερευνητή Αγαθοκλή Παναγούλια η ταυτοποίηση και η ταφή σε στρατιωτικά νεκροταφεία των Ελλήνων πεσόντων του αλβανικού μετώπου αποτελεί στόχο ζωής. «Από μαρτυρίες ηλικιωμένων που έχω καταγράψει, στην περιοχή της Κλεισούρας, στην κοιλάδα, ήταν θαμμένοι Ελληνες και Ιταλοί χωριστά. Από τη μια μεριά οι Ελληνες και από την άλλη οι Ιταλοί. Μάλιστα οι Αλβανοί χωρικοί σέβονται το χώρο, δεν τον καλλιεργούν και τον αποκαλούν “άκαρπη γη”. Κάτω από το γήπεδο στην πόλη της Πρεμετής βρίσκονται τα οστά εκατοντάδων πεσόντων, το ίδιο και κάτω από τις εγκαταστάσεις των λεωφορείων της Κορυτσάς», λέει ο κ. Παναγούλιας. Και προσθέτει: «Οι Ιταλοί την πενταετία 1960-1965 μάζεψαν τους νεκρούς τους. Λέγεται ότι κατά την εκταφή βρέθηκαν δυο στρατιώτες, ένας Έλληνας και ένας Ιταλός, αλληλοκαρφωμένοι με τις ξιφολόγχες και τότε γράφτηκε και ένα ποίημα με τίτλο, “Εχθροί στον πόλεμο, φίλοι στο θάνατο”».

Αναγνωρίστηκαν

Οπως αναφέρει στο blog του, την Κυριακή 29 Οκτωβρίου 2017 απόγονοι στρατιωτών βρήκαν τους τάφους των πεσόντων συγγενών τους. Πρόκειται για τους συγγενείς του λοχία Γιώργου Καρβούνη του Δημητρίου ο οποίος γεννήθηκε στην Αναβρυτή Ναυπακτίας και υπηρετούσε στο 390 Σύνταγμα Ευζώνων. «Από επιζώντες συμπολεμιστές του μάθαμε ότι τραυματίστηκε στο Τεπελένι και μεταφέρθηκε για νοσηλεία στον πλησιέστερο υγειονομικό σχηματισμό, το Σ1 Πεδινό Χειρουργείο, που λειτουργούσε τότε στο χωριό Βουλιαράτι Αργυροκάστρου. Εκεί άφησε την τελευταία του πνοή στις 5 Μαρτίου 1941. Οι κάτοικοι του χωριού τον τίμησαν όπως έπρεπε. Τον κήδεψαν σε ειδικό χώρο που παραχώρησαν στο χωριό τους. Εκεί έθαψαν χωριστά όλες τις απώλειες του νοσοκομείου. Το 2002, με βάση σπάνια έγγραφα που εντόπισα, έφερα στο φως όλα τα ονόματά τους (γιατί ορισμένοι ήταν άγνωστοι) και αναζήτησα και τους συγγενείς τους. Πέρυσι, εντοπίστηκαν οι συγγενείς του λοχία Καρβούνη Γεωργίου του Δημητρίου οι οποίοι στις 28 Οκτωβρίου έκαμαν την πρώτη επίσκεψή τους στον τόπο τιμής του ήρωα συγγενή τους», αναφέρει ο κ. Παναγούλιας.

Επίσης, ο στρατιώτης Κωνσταντίνος Τσιώκος του Δημητρίου από την Καστανιά Ευρυτανίας είναι στο ίδιο στρατιωτικό κοιμητήριο. Υπηρετούσε στο 42ο Σύνταγμα Ευζώνων, τραυματίστηκε στο μέτωπο και μεταφέρθηκε για νοσηλεία στο Σ1 Πεδινό Χειρουργείο. Εκεί άφησε την τελευταία του πνοή στις 18 Φεβρουαρίου 1941. Από τους κατοίκους του χωριού είχε τις ίδιες τιμές όπως και ο προηγούμενος. «Οι συγγενείς του ενημερώθηκαν από το 2002 μέσω καλών φίλων μου αλλά ήταν διασκορπισμένοι σε διάφορα μέρη και φέτος αποφάσισαν όλοι μαζί να κάνουν την πρώτη τους επίσκεψη στον τόπο τιμής. Οι σκηνές ήταν συγκινητικές και για τις δύο οικογένειες», πρόσθεσε.

Τίμησαν τους στρατιώτες

Σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή και συγγραφέα, στο χωριό Βουλιαράτι Αργυροκάστρου, το οποίο βρίσκεται μόλις έξι χιλιόμετρα από το μεθοριακό φυλάκιο της Κακαβιάς, υπάρχει το μοναδικό ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο στην Αλβανία με αναγνωρισμένους πεσόντες του 1940-41. Στο χωριό εκείνη την περίοδο έγιναν δυο σημαντικά γεγονότα.

Συγγενείς του πεσόντα λοχία Καρβούνη Γεωργίου έκαναν στις 28 Οκτωβρίου 2017 την πρώτη επίσκεψή τους στον τόπο τιμής του ήρωα προγόνου τους.

Το πρώτο, η φονική μάχη με τους οπισθοχωρούντες Ιταλούς στο υπερκείμενο του χωριού ύψωμα Αγίου Αθανασίου, την 1η Δεκεμβρίου 1940. Οι απώλειες ήταν 15 Ελληνες στρατιώτες νεκροί και 130 τραυματίες. Ολοι τους από τη Βόρεια Πελοπόννησο, Κορινθία και Αχαΐα. Οκτώ από αυτούς φιλοξενεί η βουλιαρατινή γη στα οστεοφυλάκια του νεκροταφείου.

Το δεύτερο γεγονός ήταν ότι στο χωριό αυτό λειτούργησε επί 3,5 μήνες το 1940-41 υγειονομικός σχηματισμός, το Σ1 Πεδινό Χειρουργείο δυναμικότητας 300 κλινών.

Αυτό το χειρουργείο-νοσοκομείο προσέφερε περίθαλψη στους Ελληνες τραυματίες που διακομίζονταν από διάφορα μέρη του μετώπου.

Οι κάτοικοι του χωριού πρόσφεραν σπίτια, που χρησίμευσαν ως θάλαμοι νοσηλείας, πρόσφεραν κατάλληλη τροφή για τη δίαιτα των τραυματιών και άλλες υπηρεσίες που είχαν να κάνουν με επιδιόρθωση και συντήρηση δρόμων για τη μεταφορά των τραυματιών.

Δεν πρόλαβε…

«Εχασαν τη μάχη για τη ζωή 57 στρατιώτες. Οι κάτοικοι τους έθαψαν με όλες τις τιμές και όπως αρμόζει. Στους τάφους τους τοποθέτησαν σταυρούς με αριθμούς και κράτησαν έναν πρόχειρο κατάλογο των ονομάτων (με αρκετές ελλείψεις) ένας δε κάτοικος, ο Δημήτρης Μπάκος, επί 32 ολόκληρα χρόνια (όσο ζούσε) συντηρούσε το νεκροταφείο, στερέωνε τους σταυρούς και τους αντικαθιστούσε όταν καταστρέφονταν. Περίμενε την ημέρα που θα μπορούσε να παραδώσει κανονικά στους συγγενείς και να δείξει τον τάφο του δικού τους ανθρώπου. Ομως η ημέρα αυτή άργησε. Αυτός έφυγε απ’ τη ζωή αφού είχε παραδώσει τον πρόχειρο κατάλογο στους συγγενείς του», αναφέρει ο κ. Παναγούλιας.

Αγγελος Αγγελίδης
aaggelidis@e-typos.com
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής

Δημοσίευση στα Social Media