Αυτοί είναι οι κλάδοι που «χτυπήθηκαν» περισσότερο από την κρίση στα χρόνια των μνημονίων
1 min read
«Συντριπτικά κατάγματα» υπέστησαν κατά τη διάρκεια της μεγάλης οικονομικής ύφεσης και των Μνημονίων τέσσερις από τους πιο δυναμικούς –στην προ κρίσεως περίοδο– κλάδους της ελληνικής οικονομίας, διαδραματίζοντας αρνητικό ρόλο στη διόγκωση του φαινομένου του «brain drain», με την έξοδο από τη χώρα και την αναζήτηση μιας καλύτερης επαγγελματικής τύχης, εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, περισσότερων από 350.000 νέων επιστημόνων, αλλά και ατόμων με χαμηλά επαγγελματικά προσόντα.
Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ του Νάσου Χατζησάκου, κλάδοι επαγγελματικών και επιστημονικών δραστηριοτήτων, η ενημέρωση και η επικοινωνία, το εμπόριο, οι μεταφορές και η εστίαση, καθώς και οι υπηρεσίες σημείωσαν πτώση της παραγωγικότητάς τους έως και κατά 43,5%.
Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν από την πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου Εργασίας (ΙΝΕ) της ΓΣΕΕ, για τις διαρθρωτικές μεταβολές της ελληνικής οικονομίας κατά τη διάρκεια της μεγάλης κρίσης.
Στο σύνολο των 11 βασικών οικονομικών κλάδων, η παραγωγικότητα από το 2008 έως και το 2018 παρουσίασε μείωση της τάξης του 15,89%. Τη μεγαλύτερη πτώση παρουσίασαν οι επαγγελματικές, επιστημονικές, τεχνικές και διοικητικές δραστηριότητες (43,50%), η ενημέρωση και η επικοινωνία (41,39%), το εμπόριο, οι μεταφορές, τα καταλύματα και η εστίαση (26,91%) και οι υπηρεσίες.
Μείωση της παραγωγικότητάς τους, υπέστησαν, επίσης, οι κλάδοι των τεχνών και της διασκέδασης (13,66%), οι χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες (13,39%), καθώς και οι κλάδοι της Δημόσιας Διοίκησης, της Άμυνας, της Εκπαίδευσης και της Υγείας (9,34%).
Αντιθέτως, αύξηση της παραγωγικότητας παρουσιάστηκε στον πρωτογενή και τον δευτερογενή τομέα, χωρίς, όμως, να υπάρχει σχέδιο βάσει του οποίου θα μπορούσαν να υπάρξουν ευρύτερα οφέλη για την ελληνική οικονομία.
Πιο συγκεκριμένα, στη γεωργία, δασοκομία και αλιεία η παραγωγικότητα αυξήθηκε κατά 29,56%, στις κατασκευές κατά 19,06% και στη μεταποίηση κατά 14,81%. Κατά 11,54%, εξάλλου, αυξήθηκε η παραγωγικότητα και στη βιομηχανία.
Ειδικά για τον κλάδο της μεταποίησης, σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ, «η αύξηση της παραγωγικότητας είναι ιδιαίτερα σημαντική, από την άποψη ότι συνιστά τον κατεξοχήν εμπορεύσιμο τομέα, ώστε μια τέτοια θετική μεταβολή να καθιστά την εγχώρια παραγωγή πιο ανταγωνιστική στις διεθνείς αγορές».
Εντούτοις, όπως προκύπτει από τη συνολική εικόνα των 11 βασικών κλάδων της ελληνικής οικονομίας, η αύξηση της παραγωγικότητας δεν χαρακτηρίζει το σύνολο ή έστω την πλειονότητα των δραστηριοτήτων της μεταποίησης.
Μείωση της παραγωγικότητας στο σύνολο της οικονομίας
Το γεγονός ότι, συνολικά, η παραγωγικότητα στους εν λόγω κλάδους παρουσίασε μείωση από το 2008 έως και το 2018, όπως επισημαίνεται στη μελέτη του ΙΝΕ, οφείλεται σε μια βασική αιτία: στη σταθερή αποεπένδυση κατά την περίοδο της κρίσης, γεγονός που οδήγησε στη συρρίκνωση των παραγωγικών δυνατοτήτων της ελληνικής οικονομίας, προκαλώντας ένα ντόμινο πενιχρών μακροοικονομικών επιδόσεων.
Ταυτόχρονα συνέβαλε -και- στην απαξίωση των εργασιακών δεξιοτήτων των εργαζομένων που δεν μπορούσαν να ενσωματώσουν τις τεχνολογικές εξελίξεις, οι οποίες συνδέονται με την κεφαλαιακή συσσώρευση (ιδιαίτερα σε κλάδους υψηλού τεχνολογικού επιπέδου και εντάσεως γνώσεων).
Το πρόβλημα αυτό, της μείωσης, δηλαδή, των ποσοστών της παραγωγικότητας, επιδεινώθηκε και από την ισχυρή μείωση της ζήτησης κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών, καθώς, σύμφωνα με το ΙΝΕ της ΓΣΕΕ, «πολλές δραστηριότητές του είναι μη εμπορεύσιμες, ώστε να μην υπάρχει η δυνατότητα έστω και μερικής υποκατάστασης της μειούμενης εσωτερικής ζήτησης από την εξωτερική ζήτηση».
«Εάν στη συλλογιστική αυτή συμπεριληφθεί η υψηλή συμβολή του τομέα των υπηρεσιών στην παραγωγική διάρθρωση της χώρας, τότε, η μείωση της παραγωγικότητας στο σύνολο της οικονομίας αποτελεί μια δυσμενή, πλην αναμενόμενη εξέλιξη», αναφέρεται στη μελέτη.
Επίσης, βασικές αιτίες οι οποίες ανέδειξαν κατά τη διάρκεια της κρίσης τις χρόνιες παθογένειες της ελληνικής οικονομίας, ήταν ο φτωχός τεχνολογικός μετασχηματισμός και η χαμηλής ποιότητας παραγωγική διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας πριν από το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Την ίδια στιγμή, ο αναπτυξιακός προσανατολισμός των ασφυκτικών Προγραμμάτων Οικονομικής Προσαρμογής (Μνημόνια) προέκρινε ότι, η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας σε συνδυασμό με άλλα μέτρα δημοσιονομικού χαρακτήρα, θα συνέβαλλε σε μια παραγωγική αναδόμηση του μοντέλου ανάπτυξης, όπου οι επενδύσεις και οι καθαρές εξαγωγές θα πυροδοτούσαν θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης.
Όμως, τελικά, όπως επισημαίνεται στη μελέτη του ΙΝΕ, «αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα, ήταν η περαιτέρω παραγωγική και τεχνολογική υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας».
«Χάθηκε το τρένο» των τεχνολογικών εξελίξεων
Πέραν του συνολικού «κουρέματος» που υπέστη η παραγωγικότητα στους πιο ισχυρούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, η Ελλάδα «έχασε και το τρένο» των τεχνολογικών εξελίξεων από την έναρξη της οικονομικής ύφεσης μέχρι και την τυπική, πλην όμως, όχι και πραγματική έξοδο από τα Μνημόνια το 2018.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο της ΓΣΕΕ, κατά τη διάρκεια της κρίσης, και ιδίως στην αρχική της φάση, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις διεύρυνσης της τεχνολογικής καθυστέρησης της χώρας μας σε σχέση με άλλες αναπτυγμένες οικονομίες. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του κλάδου της μεταποίησης.
Η ελληνική μεταποίηση, έπειτα από μια δεκαετία οικονομικής ύφεσης, αντιμετωπίζει ένα διττό πρόβλημα: από τη μια πλευρά εμφανίζει χαμηλή συμβολή στην παραγωγική διάρθρωση της χώρας και, από την άλλη, έναν σχετικά καθυστερημένο τεχνολογικό προσανατολισμό, παραμένοντας εγκλωβισμένη στην παραγωγή προϊόντων χαμηλού τεχνολογικού περιεχομένου.
Το γεγονός ότι η ελληνική οικονομία, ελέω της ύφεσης και των Μνημονίων, «έχασε το τρένο» των τεχνολογικών εξελίξεων σε σύγκριση με τις αναπτυγμένες χώρες, έγκειται και στη δραματική μείωση των επενδύσεων κατά την περίοδο 2008-2018. Απόλυτη, σύμφωνα με το ΙΝΕ της ΓΣΕΕ, εμφανίζεται η μείωση των επενδύσεων στον κλάδο «Διαχείριση ακίνητης περιουσίας» (93,40%), οι οποίες σχεδόν μηδενίζονται(!), ως αποτέλεσμα της κατάρρευσης των αγοραπωλησιών στην ακίνητη περιουσία.
Ιδιαίτερα ισχυρή πτώση παρουσιάζεται και σε άλλους κλάδους των υπηρεσιών, όπως οι «Επαγγελματικές, επιστημονικές, τεχνικές και διοικητικές δραστηριότητες» (74,24%), το «Εμπόριο, μεταφορές, καταλύματα και εστίαση» (53,06%) και η «Ενημέρωση και επικοινωνία» (45,72%), οι οποίες συνέβαλαν στην πολύ υψηλή μείωση των επενδύσεων συνολικά στον τομέα των υπηρεσιών κατά 63,21%.
Ο μοναδικός κλάδος των υπηρεσιών που εξαιρείται από την αποεπένδυση, είναι οι «Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες». Στον συγκεκριμένο κλάδο παρουσιάστηκε αύξηση των επενδύσεων κατά 85,12%, στην οποία «αποτυπώνεται» το έντονο ενδιαφέρον ξένων funds, δεδομένων των εξελίξεων σε σχέση με τα «κόκκινα» δάνεια και τις λοιπές δραστηριότητες, κυρίως, των συστημικών τραπεζών και των θυγατρικών τους.
