Ιδιαίτερα κρίσιμη χρονιά για την Τουρκία και την ευρύτερη περιφερειακή ασφάλεια αναμένεται να είναι το 2021, γιατί η γειτονική μας χώρα έχει αναπτυχθεί σε διάφορες γεωγραφικές ζώνες, έχει στρατικοποιήσει την πολυσχιδή εξωτερική πολιτική της, ενώ εμφανίζει έντονες ρεβιζιονιστικές τάσεις και απειλεί διαχρονικά συμφέροντα αρκετών κρατών από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι το Αφρικανικό Κέρας, τον Κόλπο του Αντεν, τον κόλπο των πετρελαίων μέχρι το Μάγκρεμπ και τη γαλλόφωνη Αφρική, ενώ έχει επενδύσει τεράστια ποσά σε μία διαρκώς εξελισσόμενη και μετεξελισσόμενη εθνική αμυντική βιομηχανία.

Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Ισορροπίες

Πέραν τούτων κινείται σε αχαρτογράφητα νερά, ισορροπεί επικίνδυνα, ρισκάροντας μεταξύ της Δύσης και της πάντοτε τυχοδιωκτικής και πολύπλευρα απειλητικής ρωσικής αρκούδας, ενώ απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο έχει απλώσει ένα δίχτυ πολλών συμβατικών και υποσυμβατικών απειλών σε ξηρά, θάλασσα, αέρα ως και σε υποθαλάσσιο χώρο στο πλαίσιο μίας απύθμενα επεκτατικής ενεργειακής πολιτικής.
Από τα υπολογίσιμα και πιο σημαντικά «στοιχεία» του τουρκικού αναθεωρητικού επεκτατισμού είναι το δόγμα των εθνικιστών ναυάρχων εν αποστρατεία Γιαγτζί και Γκουρντενίζ περί «Γαλάζιας Πατρίδας», η επιτυχής (μέχρι σήμερα) εμπλοκή και παρουσία της ταυτόχρονα σε πολλά γεωγραφικά μέτωπα, η προβληματική οικονομία της (που απλά κερδίζει χρόνο εξαιτίας «της συνεχούς οικονομικής αιμοδοσίας» κυρίως από το εμιράτο του Κατάρ), η εμμονή της στη διατήρηση και δοκιμή του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400, η αναμφισβήτητα εντυπωσιακή ανάπτυξη και χρήση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών/drοnes στα πεδία μάχης της Τριπολιτάνα, του Ιντλίμπ στη Δυτική Συρία, στην ελεγχόμενη Σομαλία, καθώς και στον Νότιο Καύκασο. Ολα τα προαναφερθέντα έχουν παγκόσμιες προεκτάσεις σε αμυντική βιομηχανία, πολεμολογία, μελλοντικά πεδία μάχης, δόγματα. Η Τουρκία του Ερντογάν έχει καταφέρει να συνυπάρχει με τη Ρωσία του Πούτιν σε πολλά επιμέρους μέτωπα, παρά το γεγονός ότι υποστηρίζει εμπόλεμες δυνάμεις που είναι κάθετα αντίθετες με τη στρατιωτική παρουσία της Μόσχας.

Αμφισβήτηση

Απέναντι στη χώρα μας και στην Κύπρο αμφισβητεί διεθνείς συνθήκες, εργαλειοποιεί μεταναστευτικές ροές, επιδιώκει την αποστρατικοποίηση νήσων και νησίδων από το Θρακικό Πέλαγος μέχρι το σύμπλεγμα Μεγίστης/Καστελλόριζου, ενώ συστηματικά και για αρκετό χρόνο παραβιάζει την κυπριακή ΑΟΖ και τα ελληνικά νόμιμα δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο με την αποστολή πλωτών γεωτρύπανων και υδρογραφικών-ερευνητικών πλοίων. Ενεργεί με την οπλοποίηση των ερευνητικών σκαφών, ενώ παράλληλα έχει διδαχθεί αρκετά από Ρώσους και Κινέζους επί υβριδικών-ασύμμετρων επιχειρήσεων.

Την ίδια στιγμή εμφανίζει τάσεις περιφερειακής υπερδυναμοποίησης, ενώ παραμένει στο ΝΑΤΟ και μέσω των πολύ ενδυναμωμένων τα τελευταία χρόνια διμερών στρατιωτικών-εμπορικών σχέσεων με τη Μαδρίτη, τη Ρώμη και το Βερολίνο κατορθώνει να επιβιώνει και να μην καταδικάζεται για τις νεο-οθωμανικής προκλητικότητας ενέργειές της από την ανεκτική, προβληματική, θεωρητική, βερμπαλίζουσα και πολιτικά αναιμική Ε.Ε.

Ομως μέσα στο 2021 είναι λογικό -σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις και αναλύσεις γνωστών αμερικανικών και ευρωπαϊκών «δεξαμενών σκέψης»- ότι ορισμένα ζητήματα θα πρέπει να διευκρινιστούν ή και επιλυθούν γιατί στον Λευκό Οίκο θα έχουμε μία νέα κυβέρνηση που συγκριτικά με εκείνη του Τραμπ θα είναι πιο παγκοσμιοποιημένη, νατοϊκή, αντιρωσική, αντικινεζική και σύμφωνα με πληροφορίες μου (από φίλους και συναδέλφους στο Δημοκρατικό Κόμμα) θα προέχουν κάποια ζητήματα στα οποία η Τουρκία του Ερντογάν έχει λόγο, παρουσία, συμμετοχή και στρατιωτική εμπλοκή.

Και εδώ θα δούμε πώς θα κινηθεί και ενεργήσει ο εγωπαθής και αλαζονικός Τούρκος πρόεδρος και η εκλεκτή του ομάδα δράσης των Ακάρ, Τσαβούσογλου, Ντονμέζ, Καλίν και φυσικά του διαβόητου αρχηγού της μυστικής υπηρεσίας MIT Χακάν Φιντάν. Για να διατηρήσει αυτή την προνομιακή μεταχείριση από τη Δύση η Αγκυρα θα κληθεί να μεγιστοποιήσει τα διπλωματικά της «πλοκάμια», να απαγκιστρωθεί από κάποια λεπτεπίλεπτα προκλητικά «σημεία» και να αδρανοποιήσει ή μειώσει διάφορες εξωτερικές και εσωτερικές παραμέτρους.

Αμερικανικές πιέσεις

Ειδικότερα ο Ερντογάν αναμένεται να πιεστεί από τις ΗΠΑ στο μείζον θέμα της τελευταίας τριετίας που είναι η προμήθεια, η δοκιμή και ενεργοποίηση των ρωσικών S-400 που είναι ανάθεμα για τους Αμερικανούς και αμέσως μετά για την Ατλαντική Συμμαχία. Οι πρόσφατες τουρκορωσικές επαφές στο Σότσι μεταξύ των υπ. Εξωτερικών των δύο χωρών, καθώς και η επικείμενη σύνοδος Ερντογάν-Πούτιν θα κρίνουν πολλά. Προς το παρόν η Αγκυρα επιθυμεί να διατηρήσει το πυραυλικό σύστημα, όμως δεν έχει ξεκαθαρίσει αν θα αποθηκευτεί ή αν θα προχωρήσει στην έλευση της δεύτερης συστοιχίας ή αν θα το ενεργοποιήσει. Οι Αμερικανοί αποκλείουν την ενεργοποίηση ενός τέτοιου συστήματος που υποστηρίζουν ότι αποτελεί απειλή για την αντιπυραυλική ομπρέλα από τη Νορβηγία και τη Γροιλανδία μέχρι το Καρς και το Αρνταχάν στην Ανατολική Τουρκία.

Ομως από την άλλη πλευρά η Αγκυρα έχει «χαρτιά» που μπορεί να εκβιάσει ενώ οι Αμερικανοί δεν αντέχουν να χαθεί η Τουρκία για το ΝΑΤΟ και τη Δύση. Το ρίσκο εκατέρωθεν είναι τεράστιο και η απόκτηση ρωσικού συστήματος εγκυμονεί μεγάλους πολιτικούς, στρατιωτικούς, οικονομικούς και γεωπολιτικούς κινδύνους.

Πληροφορίες του υπογράφοντα από υψηλόβαθμους στρατιωτικούς κύκλους στην Αγκυρα κάνουν λόγο για την εξής επιλογή, αν και οι επιπτώσεις σε πολλούς τομείς θα είναι σημαντικές και ο Ερντογάν θα βρεθεί μπροστά σε καίρια και δυσχερή διλήμματα: να αποθηκευτούν οι πύραυλοι, να μην αφιχθεί η δεύτερη συστοιχία, προφανώς δεν υπάρχει περίπτωση ενεργοποίησής τους, η Αγκυρα θα τύχει περιφερειακών «ανταλλαγμάτων» ενώ θα επιστρέψει κανονικά στο πρόγραμμα των μαχητικών 5ης γενιάς F-35 στο οποίο από το 1999 είναι συμπαραγωγός. Τα ανταλλάγματα όμως είναι πολύ σοβαρά και οι Τούρκοι στα παζαρέματα είναι δαιμόνιοι και απέναντι στο συγκεκριμένο σχέδιο υπάρχουν αντιδράσεις!

Μέση Ανατολή

Σε πιο διευρυμένη εικόνα περιοχής οι Αμερικανοί (των αναλυτών του Μπάιντεν) δεν είναι αρνητικοί στη συμμαχία Κατάρ-Τουρκίας, ενώ βλέπουν πολύ πιο θετικά την προσέγγιση με το Ιράν (αν και οι προσεχείς εκλογές του Μαΐου στην Ισλαμική Δημοκρατία οδηγούν προς εκλογή συντηρητικών δυνάμεων), κίνηση που ανησυχεί πολύ τους Ισραηλινούς. Στην ομάδα Μπάιντεν δεν είναι πολύ ενθουσιασμένοι για τα αντιδημοκρατικά καθεστώτα της Αιγύπτου, της Σαουδικής Αραβίας και των Αραβικών Εμιράτων (για πολλούς και διαφόρους λόγους). Ο Ερντογάν το θέμα των S-400 θα το συσχετίσει με ζητήματα της ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, της Μαύρης Θάλασσας και των αμερικανορωσικών σχέσεων.

Οι ίδιες πηγές μού ανέφεραν ότι στις περιφερειακές διενέξεις της Λιβύης, του Σαχέλ, της Βόρειας Συρίας και της Υπερκαυκασίας οι Αμερικανοί και οι Τούρκοι έχουν αρκετά συγκλίνουσες απόψεις. Πάντως οι S-400 θα κυριαρχήσουν το πρώτο 6μηνο της νέας χρονιάς ενώ ο Μπάιντεν θα λάβει υπόψη τις διάφορες εισηγήσεις των Ομπάμα, Χίλαρι Κλίντον, Τζον Κέρι, Αντονι Μπλίκεν, Τζακ Σάλιβαν, γνωστών και κορυφαίων απόστρατων στρατηγών και ναυάρχων ως και του στρατηγού Λόιντ Αστον (που πιθανότατα θα είναι ο άρχοντας του Πενταγώνου).

Επίσης, ο Μπάιντεν θα συμβουλεύεται πολύ τις ηγεσίες της Μ. Βρετανίας, της Γερμανίας και ειδικά τον Νορβηγό γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλντεμπεργκ. Με εντολή του, 6 σκληροπυρηνικοί φιλοατλαντικοί γερουσιαστές θα επισκεφθούν κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ μέχρι το Πάσχα για τη διαμόρφωση μιας πιο συγκλισιακής και συνεκτικής πολιτικής και στρατηγικής στην εν μέσω COVID-19 αλλά και μετά την πανδημία κατάσταση. Μάλιστα, πληροφορήθηκα ότι έχει ζητήσει από αναλυτές μελέτες για τον μελλοντικό ρόλο της Τουρκίας, τις επιλογές απέναντι στη Βόρειο Κορέα, τις ναυτικές δυνάμεις σε Ειρηνικό-Ινδικό, καθώς και στο πώς θα ενεργήσει το ΝΑΤΟ στο φως νέων μη στρατιωτικού πλαισίου απειλών.

Συνθήκη Λωζάννης

Ο Ερντογάν -αν και μέσα στο 2021 δεν αντιμετωπίζει βουλευτικές εκλογές- θα επιμείνει στην ικανοποίηση των αντικειμενικών του στόχων για τη συμπλήρωση/αναθεώρηση θέσεων ενός αιώνα από τη Συνθήκη της Λωζάννης, αλλά θα αναγκαστεί σε ορισμένους συμβιβασμούς που ναι μεν θα του διατηρήσουν υπολογίσιμη πολιτική, διπλωματική, στρατιωτική παρουσία, αλλά κάποιοι θα είναι πολιτικά «επώδυνοι» ειδικά απέναντι σε Ρωσία και Κίνα.

Με τις ισλαμικές χώρες, εκτός απρόοπτων εξελίξεων, θα διατηρήσει ισχυρούς δεσμούς (συν τα ανοίγματα με το Ισραήλ, με έμφαση στα θέματα τουρισμού, εμπορίου, ναυτικών επαφών), ενώ στους κύκλους της Ατλαντικής Συμμαχίας εκτιμάται ότι δεν θα προκληθούν ενδοσυμμαχικοί τεκτονικοί σεισμοί. Σε όλα τα μέτωπα για να ικανοποιήσει κάπως τη Δύση, θα απαιτήσει χρόνο για να μετριάσει τις ρωσικές αντιδράσεις, ενώ θα δώσει έμφαση στη διαστημική τεχνολογία, στην υγειονομική-εμβολιαστική διπλωματία, στην εξαγωγή οπλικών συστημάτων σε μουσουλμανικές, ασιατικές και αφρικανικές χώρες καθώς και στην κυβερνοασφάλεια.

Απίθανη (;) η απαγκίστρωση από τον ευρωατλαντικό χώρο

Ως ακραία μόνο θα μπορούσε να λεχθεί ως και να εκληφθεί η τυχόν απαγκίστρωσή του από τον ευρωατλαντικό χώρο και η μετατόπιση-προσκόλλησή του στον ευρασιατικό. Μία τέτοια μετάπτωση των γεωπολιτικών ισορροπιών θα έχει καταλυτικές επιπτώσεις σε όλες τις ανωτέρω περιοχές. Δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο, αλλά ο Τούρκος πρόεδρος είναι κυκλοθυμική προσωπικότητα και διακατέχεται από μεγαλοϊδεατικά σύνδρομα.

Λογικά θα κινηθεί ωφελιμιστικά με ανατολίτικη διπλωματική μαεστρία και με ανάλογες των περιπτώσεων γνωστές, απειλητικές και εκβιαστικές τακτικές. Το σίγουρο είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά σε εντυπωσιακές εξελίξεις και η Ελλάδα θα πρέπει να είναι έτοιμη για πολυποίκιλες ανακατατάξεις.

*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής

Δημοσίευση στα Social Media